زاویه دید بیرونی - مزایا و معایب . در نویسندگی داستان .

«زاویه دید بیرونی، در حوزه «عقل کل » یا «دانای کل » (7) قرار گرفته است . به عبارت دیگر، فکری برتر از خارج، شخصیت های داستان را رهبری می کند، و از نزدیک شاهد اعمال و افکار آن هاست و در حکم خدایی است که از گذشته و حال و آینده آگاه است و از افکار و احساسات پنهان همه شخصیت های خود، باخبر است . هرگز نیازی نمی بیند که به خواننده حساب پس بدهد که چطور از چنین اطلاعاتی آگاه شده است . گوش هایش می تواند صدای شخصیت ها را بشنود، پیش از آن که آن ها شروع به صحبت کنند، و چشم هایش می تواند از میان درهای بسته و پرده تاریک ببینند .

اشکال عمده زاویه دید بیرونی که چون عقل کل عمل می کند، این است که احساس نزدیکی به واقعه و شخصیت های داستان را از دست می دهد و روشنی و وضوح داستان قربانی می شود و صمیمیت داستان غالبا از دست می رود . برای برطرف کردن چنین اشکالی، معمولا نیروهای عقل کل را محدود می کنند . این محدودیت گاهی از دید یکی از شخصیت های داستان اعمال می شود . یعنی راوی داستان تنها در قالب یکی از شخصیت های داستان می رود و از دید و روایت اوست که نسبت به حوادث و شخصیت های دیگر داستان داوری می شود . به عبارت روشن تر، نویسنده تنها یکی از شخصیت های داستان را انتخاب می کند و از بیرون، افکار و اعمال او را راهبر می شود . در حقیقت، این شخصیت نماینده نویسنده در داستان است و نویسنده خود را در پشت سر او پنهان کرده است و جنبه بی طرفانه ای به داستان داده است . چنین زاویه دیدی اغلب مزایای کامل زاویه دید درونی و در عین حال، بسیاری از مزایای زاویه دید دانای کل را داراست .

گاهی نیز برای آن که اشکال زاویه دید دانای کل را برطرف کنند، راوی داستان فقط آن چه را که شاهد یا شاهدهای حوادث دیده اند، نقل می کند و عقاید و نظریات خودش را در داستان دخالت نمی دهد و به توضیح آن چه در ذهن شخصیت های داستان می گذرد، نمی پردازد و به خواننده اجازه می دهد که خود از حوادث داستان نتایج مورد نظر را بگیرد و در این صورت نویسنده ممکن است حکم دوربین فیلم برداری را پیدا کند، البته دوربینی که فکر می کند و وقایع را انتخاب می کند . این دوربین به جاهای بسیار می رود و فقط می تواند آن چه را دیده و شنیده ضبط کند، اما نمی تواند توضیح بدهد و تفسیر کند .» (8)

گاهی اوقات داستان به وسیله چند نفر نقل می شود و شخصیت های داستان هر کدام نقل قسمتی از داستان را به عهده می گیرند . البته این نوع زاویه دید ممکن است موجب تضعیف وحدت و یکپارچگی داستان شود; مگر این که خصلت نمایشی داستان قوی باشد و رشته متنوع حوادث، طبیعی جلوه کند .

منابع : 

جمال میر صادقی 

حسن بنی عامری . رمان گنجشک ها بهشت را می فمند .